11 maja 2022 roku był przełomowym dniem dla rozwoju cyfrowego obywatelstwa: Komisja Europejska przyjęła nową europejską strategię na rzecz lepszego internetu dla dzieci w celu poprawy usług cyfrowych dostosowanych do wieku oraz zapewniła, że podejmie działania, by każde dziecko było chronione, upodmiotowione i szanowane w internecie.
Tekst: Marta Kapica, Magdalena Bigaj | Zdjęcie: Jon Tyson | Unsplash.
Pierwszą wersję tej strategii opublikowano już w 2012 roku, ale wtedy dostęp
do internetu i jego użytkowanie wyglądało zupełnie inaczej niż dziś. Szczęśliwie
KE doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że obecnie dzieci korzystają ze swoich smartfonów dwa razy częściej niż dekadę temu, a do tego zaczynają przygodę
z wirtualnym światem znacznie wcześniej. Komisja powołuje się m. in. na wyniki badania EU Kids online 2020.
W komunikacie prasowym czytamy m. in. wypowiedź Margrethe Vestager, wiceprzewodniczącej wykonawczej do spraw Europy na miarę ery cyfrowej :
– Każde dziecko w Europie zasługuje na bezpieczeństwo i upodmiotowienie
w środowisku cyfrowym. Dzięki nowej strategii chcemy wspierać dostęp do urządzeń cyfrowych i umiejętności dla dzieci, zwłaszcza tych znajdujących się w trudnej sytuacji, zwalczać cyberprzemoc oraz chronić wszystkie dzieci przed szkodliwymi
i nielegalnymi treściami w internecie. Jest to zgodne z naszymi podstawowymi wartościami i zasadami cyfrowymi.
Szczególnie istotne wydaje się tu sformułowanie „upodmiotowienie w środowisku cyfrowym”, które podkreśla krzewienie idei cyfrowego obywatelstwa. Tego typu działania i komunikaty pokazują, że jako społeczeństwo dojrzewamy do etapu, w którym nie będzie cyfrowego Dzikiego Zachodu, w którym wiele podmiotów, w tym dużych firm pokroju Big Tech, udaje, że prawa świata offline nie obowiązują w sieci.
I przysługują wszystkim, bez względu na wiek. A cyfrowe obywatelstwo i higiena cyfrowa dotyczą każdego – dzieci i dorosłych.
Strategia (do pobrania stąd: Strategia PDF) jest następstwem zawartego niedawno
przełomowego wstępnego porozumienia politycznego w sprawie aktu o usługach cyfrowych, które zawiera nowe gwarancje ochrony nieletnich i zakazuje platformom internetowym wyświetlania ukierunkowanych reklam opartych na profilowaniu nieletnich. Pytanie tylko, jak będzie wyglądała egzekucja tych gwarancji. W tym kontekście przypominamy sprawę użytkowniczki z Polski, młodej mamy, która zgłosiła się do Fundacji Panoptykon z obserwacją, że Facebook serwuje jej treści zwiększające jej lęki. Panoptykon przeprowadziła ciekawy eksperyment, który udowodnił, że algorytm Facebooka celowo wyświetlał jej niepokojące treści. (Link do szczegółów sprawy)
W Polsce funkcjonuje art. 22 ustawy o RODO, który mówi, że gdy algorytm podejmuje decyzje mające znaczący wpływ na użytkownika, ten ma prawo poznać logikę działania. Facebook jednak nie zgodził się przedstawić tej logiki, twierdząc, że jego algorytmy nie wywierają dużego wpływu, co oczywiście nie było zgodne z prawdą. (O sprawie możecie przeczytać więcej tutaj).
A zatem wszystko jak zawsze sprowadzi się do egzekwowania praw. Na szczęście prognozy są optymistyczne. Aktem Usług Cyfrowych (DSA – Digital Services Act) nie jest jednak tak zasadniczy jak zapowiadano, ale jednak nakłada nowe obowiązki na twórców nowych technologii, a przynajmniej zapowiada skuteczniejszą egzekucję. Wszystkie te działania zaczynają się układać w spójną całość i z tej drogi nie ma już odwrotu. Prędzej czy później doczekamy się przełomowych rozwiązań wymuszonych na firmach technologicznych, które pozwolą realnie zarządzać swoimi prawami. O ile oczywiście użytkownicy zechcą nimi zarządzać. Z jednej strony wielu z nas klika akceptację ciasteczek bez ustawiania ograniczeń, z drugiej – ponad 90% użytkowników iPhone’ów odmawia aplikacjom śledzenia ich zachowań, odkąd Apple wprowadził taką możliwość. Jak będzie tym razem?
Miejmy nadzieję, że w przypadku dobra dzieci nie będzie miejsca na liberalne podejście.
Cyfrowa Dekada
Poniżej przedstawiamy fragment komunikatu Komisji, w którym znalazło się wiele konkretnych informacji:
W nowej europejskiej strategii na rzecz lepszego internetu dla dzieci przedstawiono wizję cyfrowej dekady dla dzieci i młodzieży w oparciu o trzy kluczowe filary:
1. Bezpieczne doświadczenia cyfrowe w celu ochrony dzieci przed szkodliwymi
i nielegalnymi treściami, zachowaniami i zagrożeniami w internecie oraz w celu poprawy ich dobrostanu dzięki bezpiecznemu, dostosowanemu do wieku środowisku cyfrowemu.
Aby świat cyfrowy stał się bezpiecznym miejscem dla dzieci i młodzieży, Komisja będzie
wspierać opracowanie unijnego kodeksu projektowania dostosowanego do wieku
i do 2024 r. wystosuje zlecenie europejskiej normy weryfikacji wieku online. Zbada również, w jaki sposób wykorzystać planowany europejski portfel tożsamości cyfrowej do weryfikacji wieku, wspierać szybkie zgłaszanie nielegalnych i szkodliwych treści oraz ustanowić do 2023 r. jeden numer telefonu „116 111”, aby zapewnić pomoc ofiarom cyberprzemocy.
2. Upodmiotowienie cyfrowe, tak aby dzieci nabywały umiejętności
i kompetencje niezbędne do dokonywania świadomych wyborów i wyrażania opinii
w środowisku internetowym w sposób bezpieczny i odpowiedzialny.
W celu wzmocnienia pozycji dzieci w środowisku cyfrowym Komisja zorganizuje kampanie na rzecz umiejętności korzystania z mediów skierowane do dzieci, nauczycieli i rodziców za pośrednictwem sieci centrów bezpieczniejszego internetu, która stanowi trzon strategii. Zapewni również moduły dydaktyczne dla nauczycieli za pośrednictwem portalu betterinternetforkids.eu. Sieć centrów bezpieczniejszego internetu, działająca
w państwach członkowskich na poziomie krajowym i lokalnym, wzmocni również dzieci znajdujące się w trudnej sytuacji i pomoże zniwelować przepaść cyfrową.
3. Aktywne uczestnictwo, szanowanie dzieci poprzez umożliwienie im wypowiadania
się na temat środowiska cyfrowego, poprzez większą liczbę działań kierowanych przez dzieci w celu wspierania innowacyjnych i kreatywnych bezpiecznych doświadczeń cyfrowych.
Aby zwiększyć udział dzieci w środowisku cyfrowym, Komisja będzie na przykład wspierać nauczanie dzieci przez bardziej doświadczone dzieci na temat możliwości i zagrożeń stwarzanych przez internet, a także będzie organizować co dwa lata kierowaną przez dzieci ocenę strategii. Aby wdrożyć te kluczowe filary, Komisja zachęca państwa członkowskie i sektor do zaangażowania się i wspierania powiązanych działań.
UE nie demonizuje internetu
Co ważne, zarówno w infografikach, materiałach informacyjnych dotyczących strategii, jak i w samym dokumencie, KE bardzo dba o to, aby nie demonizować internetu.
W pierwszej kolejności podkreśla jego pozytywne aspekty. Podobna dbałość
o zachowanie równowagi cechuje wypowiedzi przedstawicielek KE.
Więcej informacji:
Pytania i odpowiedzi: Europejska strategia na rzecz lepszego internetu dla dzieci
Zestawienie informacji: Europejska strategia na rzecz lepszego internetu dla dzieci
Europejska strategia na rzecz lepszego internetu dla dzieci
Kompendium odpowiednich przepisów
Europejska strategia na rzecz lepszego internetu dla dzieci z maja 2012 r.
Strategia na rzecz ochrony i wzmocnienia pozycji dzieci w internecie do pobrania Pobierz (54.742 kB – PDF)
